ज्येष्ठ रंगकर्मी दामू केंकरे यांचे निधन

पणजी, दि.२८ ः ज्येष्ठ नाट्यदिग्दर्शक दामू केंकरे यांचे आज मुंबईत दीर्घ आजारामुळे निधन झाले. ते ८१ वर्षाचे होते. गेले सात-आठ महिने ते आजारी होते. त्यांच्या पश्चात पत्नी ललिता व मुलगा प्रसिध्द दिग्दर्शक विजय केंकरे असे कुटुंब आहे. रात्री दादर येथील शिवाजी पार्क स्मशानभूमीत त्यांच्यावर अंत्यसंस्कार करण्यात आले.
भारतीय विद्या भवन येथे आंतरमहाविद्यालयीन एकांकिका स्पर्धेपासून केंकरे यांनी ऐन उमेदीत आपल्या नाटयकारकीर्दीस सुरुवात केली होती. अभिनय आणि दिग्दर्शन या दोन्ही क्षेत्रात आपल्या क र्तृत्वाचा ठसा उमटवणारे दामू केंकरे हे प्रायोगिक आणि समांतर रंगभूमीवरील रंगकर्मी तसेच पडद्यामागच्या कलाकारांच्या सदैव पाठीशी राहिले. अखिल भारतीय मराठी नाट्य परिषदेच्या मुंबईतील यशवंत नाटयसंकुलात समांतर रंगभूमीसाठी स्वतंत्र प्रेक्षागृह निर्माण व्हावे म्हणून त्यांनी आंदोलनही केले होते. दामू केंकरे यांनी जे.जे.स्कूल ऑफ आटर्‌समध्ये कला शिक्षक म्हणूनही काम केले होते. जे. जे. स्कूल ऑफ आर्ट मध्ये कला शिक्षक म्हणूनही केंकरे यांनी काम केले होते. महाराष्ट्र शासनाच्या कला आणि संस्कृती खात्याचे ते संचालकही राहिले आहेत. गोवा हिंदू असोसिएशन तर्फे त्यांनी दिग्दर्शित केलेली अखेरचा सवाल, बॅरिस्टर, दुर्गी, सभ्य गृहस्थ, जिथे चंद्र उगवत नाही, सूर्याची पिल्ले, असतं तसं नसतं ही नाटके गाजली होती.
गोवा कला अकादमीचे सचिव डॉ. पांडुरंग फळदेसाई यांनी पुण्याहून "गोवादूत'शी बोलताना, नाट्य आणि कला क्षेत्रातला एका प्रामाणिक माणसाला आपण मुकलो आहोत, अशी प्रतिक्रिया व्यक्त केली. कला अकादमीच्या उभारणीपासून ते तिचा दृष्टीकोन व्यापक करून अकादमीचे नाव राष्ट्रीय आणि आंतरराष्ट्रीय पातळीवर नेण्याचे महत्वपूर्ण काम त्यांनी सूरवातीच्या काळात केले. गोव्याचे तत्कालिन कलासक्त मुख्यमंत्री स्व. भाऊसाहेब बांदोडकर यांच्या मार्गदर्शनाखाली केंकरे यांनी कामातस्वतःला झोकून दिले. या क्षेत्रातील त्यांचे योगदान मोठे आहे. मुंबईत राहूनही गोमंतकीय कलाकरांना ते नेहमीच मदत करत राहिले, असेही फळदेसाई यांनी पुढे सांगितले. मुख्यमंत्री दिगंबर कामत, विरोधी पक्षनेते मनोहर पर्रीकर, सभापती तथा कला अकादमीचे अध्यक्ष प्रतापसिंग राणे आदी मान्यवरांनी केंकरे यांच्या निधनाबद्दल दुःख व्यक्त केले आहे.
आपली वैयक्तिक हानी ः डॉ.अजय वैद्य
प्रायोगिक तसेच व्यावसायिक रंगभूमीवर सारख्याच क्षमेतेने ते वावरले. कुसुमाग्रज, जयवंत दळवी, रत्नाकर मतकरी अशा एकाहून एक दिग्गज लेखकांची नाटके त्यांनी रंगभूमीवर आणली आणि ती मोठ्या कौशल्याने पेलली, असे गोव्यातील ज्येष्ठ कलाकार डॉ.अजय वैद्य यांनी सांगितले. त्यांचे आणखी एक योगदान म्हणजे नामवंत विनोदी कलाकार दिलीप प्रभावळकर यांना त्यांनीच रंगभूमीवर आणले. माधव वाटवेसारखे अनेक कलाकार त्यांनी रंगभूमीला दिले आहेत. मधुकर तोरडमल यांच्यासारख्या कलाकाराला वेगळीच भूमिका देत त्यांनी त्यांच्या अभिनयात विविधता आणली. नर्मविनोदी ते गंभीर नाटकाचे दिग्दर्शन एकाच क्षमतेने त्यांनी केले आहे. केंकरे यांच्याशी आपला जवळचा संबंध होता, अनेकवेळा त्यांच्याशी प्रत्यक्ष अथवा फोनवर बोलून आपण त्यांच्याशी संपर्क ठेवत होतो. त्यांच्या जाण्याने आपले वैयक्तिक नुकसान झाले आहे, अशा शब्दांत डॉ.वैद्य यांनी त्यांना श्रद्धांजली वाहिली.
कला अकादमीचे मार्गदर्शक
गोवा कला अकादमीच्या जडणघडणीत केंकरे यांचे योगदान मोठे आहे, ते कला अकादमीचे अनेक वर्षे सदस्य सचिव होते. कलाकृतीच्या निर्मितीपासून दिग्दर्शनापर्यंत त्यांनी प्रत्येक क्षेत्रात आपला ठसा उमटविला आहे. ते खऱ्या अर्थाने कला अकादमीचे मार्गदर्शक होते. त्यांनी मराठी रंगभूमीला नवी दिशा दाखविली, अशा शब्दांत गोवा कला अकादमीतर्फे केंकरे यांना गोविंद काळे यांनी श्रद्धांजली वाहिली.
मराठी रंगभूमीला वेगळे वळण देणारा, अनौपचारिक दिग्दर्शक, नट गमावला असल्याचे नाटककार सतीश आळेकर यांनी दामू केंकरे यांना श्रध्दांजली व्यक्त करताना सांगितले. "लग्नाची बेडी' या नाटकाच्या आठवणींना उजाळा देत प्रशांत दामले यांनी दामू केंकरे यांना श्रध्दाजली वाहताना सांगितले की शिस्तबध्द कलाकार आणि आधीच्या व नव्या पिढीच्या कलाकारांचा दुवा असणारे दामू काका हे नवीन पिढीचेही आवडते असे प्रतिथयश, अत्यंत अभ्यासू आणि चिकित्सक दिग्दर्शक होते.