ग्रामीण भागांतही आता सार्वजनिक गणेशोत्सव

- शैलैश तिवरेकर
पणजी, दि. १४ - सामाजिक विकासाकरिता सर्व धर्मातील लोकांना एकत्र आणण्याच्या उद्देशाने लोकमान्य टिळकांनी महाराष्ट्रातून सुरू केलेला सार्वजनिक गणेशोत्सव आता गोव्यातूनही मोठ्या प्रमाणात साजरा होऊ लागला आहे. आता हा उत्सव शहरी भागांपुरताच मर्यादित राहिलेला नाही, तर ग्रामीण भागांतही त्याची संख्या वाढत चालली आहे.
सबंध गोव्यात एकूण १८१ सार्वजनिक गणेशोत्सव साजरे केले जातात. त्यातील ९७ उत्तर गोव्यात, ८४ दक्षिण गोव्यात. त्यातील उत्तर गोव्यात पणजी पोलिस क्षेत्रात ६, जुने गोवा पोलिस क्षेत्रात ११, आगशी पोलिस क्षेत्रात ५, म्हापसा पोलिस क्षेत्रात ८, हणजुणे पोलिस क्षेत्रात २, पेडणे पोलिस क्षेत्रात १०, पर्वरी पोलिस क्षेत्रात ६, कळंगुट पोलिस अखत्यारीत ३, फोंडा पोलिस क्षेत्रात ३३, कुळे पोलिस क्षेत्रात १, वाळपई पोलिस क्षेत्रात ३, तर डिचोली पोलिस क्षेत्रात ९ सार्वजनिक गणपतींचा समावेश आहे, तर दक्षिण गोव्यातील मडगाव विभागात २९, केपे विभागात ३० तर वास्को विभागात २५ असे आहेत.
गोव्यातील सार्वजनिक गणेशोत्सव आता शहरांपुरतेच मर्यादित राहिले नाहीत. पणजी, मडगाव, फोंडा, म्हापसा, वास्को, डिचोली, पेडणे, काणकोण, कुडचडे, वाळपई या प्रमुख शहराव्यतिरिक्त आता फातर्पा, म्हार्दोळ, कुंडई, खोर्ली, कुठ्ठाळी, फातोर्डा, बोरी, मंडूर, नेत्रावळी, वालकिणी, भाटी, धारगळ, पालये, पर्वरी, केरी अशा ग्रामीण भागातही सार्वजनिक गणेशोत्सव साजरे होतात.
म्हापसा शहरात मध्यवर्ती ठिकाणी होणारा सार्वजनिक गणेशोत्सव गोव्यातील सर्वांत जुना मानला जातो. सांगे, मडगाव पिंपळ कट्ट्यावरील गणेशोत्सवालाही बरीच वर्षे झाली आहेत फोंड्यातील जुन्या मामलेदार कार्यालयानजीकचा गणपती हा सर्वांत आधीचा पण आता झरेश्वर (बसस्थानक) फोंडा बाजार, ढवळी, कवळे, रथामाळ इत्यादी चारपाच ठिकाणी सार्वजनिक गणेशोत्सव साजरे होऊ लागले आहेत. या उत्सवाचे वैशिष्ट्य म्हणजे तो हिंदूपुरता मर्यादित नाही. ख्रिश्चन, मुस्लिम असे इतर धर्मीयही त्यात भक्तीभावाने सहभागी होतात.
गजाननाची भक्ती गोव्यात फार पूर्वीपासून प्रचलित आहे.. तथापि त्या मानाने गणपतीच्या मंदिरांची संख्या मात्र मोजकीच म्हणावी लागेल. सर्वांत प्राचीन मंदिर आहे ते माशेलनजीक खांडोळा गावात. ते गणपती मंदिर प्रारंभी दिवाडी बेटावर नावेली येथे होते, पण पोर्तुगीज बाटाबाटीच्या काळात खांडेपार फोंडा येथे त्याचे स्थलांतर झाले. बऱ्याच वर्षानंतर हे मंदिर खांडोळ्याला नेण्यात आले. श्री गणेशाविषयी गोंयकारांच्या मनात असलेल्या भक्तीचे मोजमाप मंदिराच्या संख्येवरून होत नाही, प्रत्येक गोमंतकीयांचे हृदय हेच गणेशाचे वास्तविक मंदिर आहे.